Sztuka czy prowokacja? Dyskusja na temat plakatu Niwy podczas Graz Styryjskiej Jesieni

Sztuka czy prowokacja? Dyskusja na temat plakatu Niwy podczas Graz Styryjskiej Jesieni

Obecna wystawa sztuki „Horror Patriate” wywołuje poruszenie w sercu Grazu. To, co początkowo wydawało się prostym wprowadzeniem do wystawy, szybko okazało się prowokacyjnym i kontrowersyjnym tematem, gdy plakat artysty Yoshinoriego Niwy „Czyszczenie plakatu w okresie wyborczym do momentu, aż nie będzie już czytelny” został zatuszowany przez policję. Miało to miejsce przed oficjalnym otwarciem, a prowokacyjne hasło „Każdemu swojemu” na plakacie mocno przypomina fatalne hasło „Każdemu swoje” z czasów nazizmu. Sytuacja ta rodzi pytanie, czy jest to krytyczna analiza idei narodowosocjalistycznych, czy też pełzająca gloryfikacja.

Styryjska FPÖ natychmiast zareagowała na odsłonięcie plakatu i wyraziła ostrą krytykę. To dzieło sztuki jest jedną z nielicznych realizacji tegorocznej „Jesieni”, która nie wpisała się w tradycyjną koncepcję muzeum alternatywnego (narodowego). W swojej książce programowej dyrektor artystyczna Ekatarina Degot porusza kwestię roli muzeów jako „fabryk tożsamości narodowej”, co wydaje się szczególnie istotne w obliczu rosnącego prawicowego populizmu. Wystawa w Neue Galerie Graz ma na celu stworzenie kontrapunktu dla powszechnych muzeów narodowych, stosując podejście humorystyczne i krytyczne.

Dyskusje artystyczne i odniesienia historyczne

Uderzającym przykładem kuratorskiego podejścia do tej wystawy jest film „Noreia” Jana Petera Hammera. Około 45-minutowy film ukazuje, jak iluzja celtyckiego miasta chwały zrodziła się z błędnej miłości do ojczyzny. Wykorzystując styryjskie miasto St. Margarethen, które w 1930 roku przemianowano na Noreia, film pokazuje, w jaki sposób narracje historyczne wspierają tę iluzję. Oprócz filmu odtwarzane są sceny historyczne z udziałem członków klubu oddanego kultywowaniu tej rzekomej tradycji. Z filmem kojarzony jest także niezrealizowany pomnik rzekomo chwalebnej historii Norei.

Godnym uwagi dziełem sztuki jest także neon Petera Friedla zatytułowany „Kill and Go”, który nawiązuje do zbrodni zabójstwa czterech Romów w Oberwarcie. Podstawowy przekaz został uchwycony poprzez czerwono-biało-czerwoną kolorystykę, która odzwierciedla barwy narodowe Austrii. Naprzeciwko wisi figura „Słowianki” z sali kostiumów tradycyjnych Muzeum Etnologicznego w Grazu. Przedstawienie to ma na celu uwydatnienie ksenofobii poprzez proste przedstawienie białego ubrania bohatera – co stanowi wyraźne odniesienie do wstecznych poglądów na temat mniejszości, które istniały w przeszłości.

Granice dyskursu muzealnego

Należy się jednak obawiać, że takie podejście do sztuki, pomimo swojej jakości, utknęło w typowym dyskursie artystycznym i niewiele wnosi do szerszej dyskusji na temat niepokojącego przesunięcia się w prawo w społeczeństwach demokratycznych. Konteksty muzealne często zdają się wiązać ze zjawiskami historycznymi, a aktualne problemy kształtowane przez neoliberalną globalizację są jedynie wspominane.

Duża część publiczności, do której ma dotrzeć krytyczna treść tej wystawy, mogłaby być już wstępnie posortowana według rodzaju prezentacji i kontekstu dyskursywnego. Ruchy prawicowe rzadko pojawiają się na wystawach sztuki współczesnej, dlatego dyskusja toczy się raczej w kręgu krytyków zainteresowanych sztuką. Jedynym elementem wywołującym ożywioną debatę pozostaje plakat wyborczy zaprojektowany przez Yoshinoriego Niwę.

Dodatkową wystawą stanowiącą dodatek do aktualnej prezentacji w Neue Galerie jest „Kunst Heimat Kunst Revisited”. Przypomina to oryginalny projekt, który miał miejsce w 1992 roku w ramach Styryjskiej Jesieni i rzuca światło na koncepcję domu z krytycznej perspektywy. Wersja „ponowna” dokumentuje znaczący wkład artystyczny i stanowi ważną lekcję historii, która pokazuje, co sztuka może zrobić, jeśli da się jej swobodę.

Podsumowując, można stwierdzić, że obecna wystawa sztuki w Grazu zachwyca nie tylko prowokacyjnymi dziełami, ale także związanymi z nimi głębokimi pytaniami o tożsamość narodową i jej współczesną aktualność. Debaty te są ważniejsze niż kiedykolwiek, szczególnie w czasach globalnych zmian i rosnących tendencji prawicowych. I choć dyskusja wokół plakatu Niwy może wywołać jedyną kontrowersyjną reakcję, pozostaje pytanie, jak duży wpływ takie wystawy mogą ostatecznie wywrzeć na społeczeństwo.

Więcej informacji na ten ekscytujący temat można znaleźć w artykule na www.artmagazine.cc.