Kunst of provocatie? Discussie over de poster van Niwa in de herfst van Graz Stiermarken

Kunst of provocatie? Discussie over de poster van Niwa in de herfst van Graz Stiermarken

De huidige kunsttentoonstelling “Horror Patriate” zorgt voor opschudding in het hart van Graz. Wat aanvankelijk een eenvoudige inleiding op de tentoonstelling leek, bleek al snel een provocerend en controversieel onderwerp toen de poster van kunstenaar Yoshinori Niwa, 'Een poster schoonmaken tijdens de verkiezingsperiode tot het niet langer leesbaar is', door de politie werd verdoezeld. Dit gebeurde vóór de officiële opening en de provocerende slogan ‘Ieder het zijne’ op de poster doet sterk denken aan de noodlottige slogan ‘Ieder het zijne’ uit het nazitijdperk. Deze situatie roept de vraag op of dit een kritisch onderzoek van nationaal-socialistische ideeën is of een sluipende verheerlijking.

De Stiermarkse FPÖ reageerde onmiddellijk op de onthulling van de poster en uitte scherpe kritiek. Dit kunstwerk is een van de weinige kunstwerken in de 'Herfst' van dit jaar die niet is opgenomen in het traditionele concept van het alternatieve (nationale) museum. In haar programmaboek gaat artistiek directeur Ekatarina Degot in op de rol van musea als ‘fabrieken van nationale identiteiten’, wat vooral relevant lijkt in het licht van het groeiende rechtse populisme. De tentoonstelling in de Neue Galerie Graz heeft tot doel een contrapunt te creëren voor gemeenschappelijke nationale musea met behulp van humoristische en kritische benaderingen.

Artistieke discussies en historische referenties

Een treffend voorbeeld van de curatoriële aanpak van deze tentoonstelling is de film ‘Noreia’ van Jan Peter Hammer. De ongeveer 45 minuten durende film belicht hoe de illusie van een Keltische stad van glorie voortkwam uit een misplaatste liefde voor het vaderland. Aan de hand van de Stiermarkse stad St. Margarethen, die in 1930 werd omgedoopt tot Noreia, laat de film zien hoe historische verhalen worden gebruikt om deze illusie te ondersteunen. Naast de film worden historische scènes nagespeeld met leden van een club die zich inzet voor het behoud van deze veronderstelde traditie. De film wordt ook geassocieerd met het nooit gerealiseerde monument voor de vermeende glorieuze geschiedenis van Noreia.

Een ander opmerkelijk kunstwerk is het neonlicht van Peter Friedl getiteld “Kill and Go”, dat verwijst naar de misdaad van moord op vier Roma in Oberwart. De onderliggende boodschap wordt weergegeven door de rood-wit-rode kleurstelling, die de nationale kleuren van Oostenrijk weerspiegelt. Ertegenover hangt een figuur van een ‘Slavische vrouw’ uit de klederdrachtzaal van het Etnologisch Museum van Graz. Deze afbeelding wordt gebruikt om xenofobie op de voorgrond te plaatsen door de eenvoudige weergave van de witte kleding van het personage - een duidelijke verwijzing naar de achterlijke opvattingen die in het verleden over minderheden bestonden.

De grenzen van het museumdiscours

Er moet echter gevreesd worden dat dergelijke benaderingen van kunst, ondanks hun kwaliteit, vast blijven zitten in het typische kunstdiscours en weinig bijdragen aan de bredere discussie over de zorgwekkende verschuiving naar rechts in democratische samenlevingen. De museumcontexten lijken vaak vast te houden aan historische fenomenen, terwijl actuele kwesties, gevormd door de neoliberale mondialisering, slechts terloops worden genoemd.

Een groot deel van het publiek dat met de kritische inhoud van deze tentoonstelling aangesproken moet worden, zou al kunnen worden voorgesorteerd op type presentatie en de discursieve context. Rechtse stromingen worden zelden opgenomen in tentoonstellingen van hedendaagse kunst, dus de discussie bevindt zich meestal in het domein van kunstgeïnteresseerde critici. De door Yoshinori Niwa ontworpen verkiezingsposter blijft het enige element dat heftige debatten uitlokt.

Een aanvullende tentoonstelling die als bijlage dient bij de huidige presentatie in de Neue Galerie is “Kunst Heimat Kunst Revisited”. Dit doet denken aan het oorspronkelijke project dat in 1992 plaatsvond als onderdeel van de Stiermarkse herfst en belicht het concept van thuis vanuit een kritisch perspectief. De ‘herziene’ versie documenteert de belangrijke artistieke bijdragen en vertegenwoordigt een belangrijke geschiedenisles die laat zien wat kunst kan doen als ze de vrijheid krijgt om dat te doen.

Samenvattend kan worden gezegd dat de huidige kunsttentoonstelling in Graz niet alleen indruk maakt met zijn provocerende werken, maar ook met de daarmee samenhangende diepgaande vragen over nationale identiteit en de hedendaagse relevantie ervan. Deze debatten zijn belangrijker dan ooit, vooral in een tijd van mondiale veranderingen en toenemende rechtse tendensen. En hoewel de discussie rond Niwa's poster wellicht de enige controversiële reactie oproept, blijft de vraag hoeveel invloed dergelijke tentoonstellingen uiteindelijk kunnen hebben op de samenleving.

Meer informatie over dit spannende onderwerp vindt u hier in een artikel op www.artmagazine.cc.