Boekdruk als een vloek: hoe nieuwe ideeën de heksenjacht veroorzaakten

Boekdruk als een vloek: hoe nieuwe ideeën de heksenjacht veroorzaakten

De heksenjachten, een donker hoofdstuk in de Europese geschiedenis, werden beïnvloed door verschillende sociale en technologische factoren. Een van de meest verrassende kennis komt van een team van Amerikaanse sociologen die in een onderzoek de uitvinding van boekdruk in de 15e eeuw aangeven. Deze technologische vooruitgang, beweert ze, speelde een belangrijke rol in de massale verdeling en wreedheid van heksenjacht in Europa.

De studie gepubliceerd in het tijdschrift "Theory and Society" beschrijft dat tussen 1450 en 1750 naar schatting 90.000 mensen werden nagestreefd vanwege hekserij en ongeveer 45.000 werden uitgevoerd. Het is opvallend dat het opvallende en brute optreden van de heksenjacht relatief abrupt leek te zijn, hoewel geloof in hekserij in Europa al eeuwen aanwezig is.

De invloed van boekdruk

Een enorme invloed van de verspreiding van kennis door de boekdruk was met name zichtbaar door specifieke publicaties. Een van de meest invloedrijke was "Malleus maleficarum" of "hexenhammer", een handleiding van de Duitse Dominicaanse Heinrich Kramer, die eind jaren 1480 werd gepubliceerd ten tijde van het hoogtepunt van de heksenjacht. Dit boek combineerde elementen van theorie en praktische begeleiding voor de vervolging van heks en verspreidde zich snel. De kwantitatieve effecten ervan waren tastbaar tot de 17e eeuw, toen tientallen publicatie moest worden verspreid en directe invloeden op heksenproeven in heel Europa werden bepaald.

De auteurs van de studie benadrukken dat de drukdruk niet rechtstreeks de oorzaken van heksenjacht is, maar de ideeën en praktijken van de heksenjacht die daar zijn ingebed, verspreidden zich uit kleine kringen en brachten de vervolging zo verhoogd tot een nieuwe, brutale dimensie. "Vanwege de kunst van het afdrukken vonden deze praktijken een breed publiek en creëerden ze nieuwe mogelijkheden om macht te mobiliseren", legt de sociologen uit.

Een opmerkelijk voorbeeld van deze dynamiek was Trier in de vroege jaren 1580, waar de lokale autoriteiten expliciet naar de handleiding verwezen om hun heksenprocessen te legitimeren. Andere steden zoals Würzburg, Bamberg en Osnabrück volgden ook dit voorbeeld, wat resulteerde in een domino -effect dat het gedrag van hele gemeenschappen beïnvloedde.

De verspreiding van dergelijke ideeën was niet beperkt tot vroegere tijden, zoals Doten-Snitker benadrukt. Zelfs in de wereld van vandaag zorgen nieuwe sociale netwerken ervoor dat opkomende ideeën snel effect kunnen krijgen en grote sociale veranderingen kunnen veroorzaken.

De laatste persoon die ter dood werd veroordeeld als een "heks" in Duitsland was Anna Maria Schwägelin. In april 1775 moest het worden uitgevoerd in de Kempten Forth inkt, maar haar lot veranderde toen de privacy een uitstel veroorzaakte. In 1781 stierf ze uiteindelijk in de gevangenis. Hun geschiedenis werd alleen publiekelijk bekend door het onderzoek van de historicus Wolfgang Petz, die erop wijst dat lokale omstandigheden een rol speelden in hun lot.

De zaak van Anna Maria Schwägelin is een indrukwekkend voorbeeld van de complexe sociale en culturele mechanismen die de heksenjachten vergezelden. In Kempten doet een stele denken aan de tragische geschiedenis van de dienstmeisje, waarvan het lot een weerspiegeling is voor veel andere slachtoffers van dit donkere tijdperk in de menselijke geschiedenis.

DPA/SK