Ondanks het machtsverlies wordt de AfD een sterke macht in Duitsland

Ondanks het machtsverlies wordt de AfD een sterke macht in Duitsland

Het Duitse politieke systeem is ontworpen om extremisten uit te sluiten. Maar het land wordt geconfronteerd met een nieuwe politieke realiteit die naar rechts is verschoven. De voormalige buitenstaanderspartij Alternatief voor Duitsland (AfD) is nu stevig verankerd in de Duitse politieke structuur.

Verkiezingsresultaten en politieke veranderingen

De reguliere conservatieve partijen wonnen, zoals de peilingen voorspelden, het grootste deel van de stemmen bij de verkiezingen van zondag en zullen proberen de volgende regering te vormen, terwijl de AfD op de tweede plaats kwam. Maar deze tweede plaats is een opmerkelijk resultaat voor een partij die, hoewel het onwaarschijnlijk is dat ze een ambt zal winnen, naar verwachting in invloed zal groeien.

De AfD heeft haar steun verdubbeld sinds de laatste verkiezingen in 2021, waar zij 10,3% van de stemmen kreeg. Het is nu de eerste rechts-extremistische partij in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland die een dergelijke brede publieke steun heeft verworven en heeft ook haar aandeel in de zetels in de Bondsdag aanzienlijk vergroot.

Regionale sterke punten en ondersteuning

De AfD wist een bijzonder groot aantal kiezers voor zich te winnen in Oost-Duitsland, waar zij lange tijd een bolwerk had. Maar de AfD vond ook aanzienlijke steun in het westen van het land, bijvoorbeeld in het industriële bolwerk Gelsenkirchen, dat kampt met een stagnerende economie en hoge werkloosheid, en in Kaiserslautern, dat wordt omringd door verschillende Amerikaanse militaire bases.

“We zijn nog nooit zo sterk geweest – we zijn de op een na grootste kracht”, zei Alice Weidel, medevoorzitter van de AfD, in haar toespraak tot de menigte in Berlijn nadat de resultaten van de exitpoll zondagavond bekend waren gemaakt.

Politieke reacties en uitdagingen

De stemming tijdens de AfD-verkiezingsbijeenkomst in Berlijn was euforisch toen de eerste resultaten op de schermen verschenen en mensen juichten met Duitse vlaggen. CDU-leider Friedrich Merz, die naar verwachting de volgende bondskanselier van Duitsland zal worden, riep de overwinning uit en bekritiseerde de Amerikaanse interventie in de verkiezingscampagne, waarbij hoge leden van de regering-Trump de AfD steunden.

“Deze interventies zijn niet minder dramatisch en uiteindelijk schandalig dan de interventies die we vanuit Moskou hebben gezien”, aldus Merz. De AfD werd in 2013 opgericht als reactie op het Europese financiële beleid en is lange tijd verankerd geweest aan de rand van de Duitse politiek, in een land dat getekend is door zijn nazi-verleden. Extreemrechtse partijen zijn altijd met voorzichtigheid bekeken.

Een keerpunt in de Duitse politiek

De AfD wist in 2017 voor het eerst zetels in de Bondsdag veilig te stellen, maar heeft lange tijd gevochten voor zichtbaarheid in de traditionele media vanwege haar rigide anti-migranten- en anti-islamretoriek. Deze verkiezing is de eerste keer dat de partij een kandidaat voor het kanselierschap opstelt.

De AfD roept op tot ‘remigratie’ – de massale uitzetting van migranten. Dit controversiële beleid wordt vaak vergeleken met het nazi-tijdperk. De partij wordt door de Duitse autoriteiten officieel verdacht van rechts-extremisme en delen van haar structuren staan ​​onder toezicht.

Politiek debat en strategische oriëntaties

Maar dit lijkt allemaal veranderd te zijn. De AfD is nu de grootste oppositiepartij in Duitsland en is daarmee een serieuze politieke speler die niet kan worden genegeerd. Het heeft het debat in Duitsland grotendeels gedomineerd en traditionele rivalen gedwongen meer te doen om kiezers te behouden.

De opkomst van de AfD wordt ook weerspiegeld in andere Europese landen waar extreemrechts invloed heeft gewonnen. In Nederland, Frankrijk of Oostenrijk kunnen dergelijke partijen niet langer gemakkelijk worden afgedaan als politieke buitenstaanders als ze een aanzienlijk deel van de stemmen hebben gewonnen of zelfs het land in Italië regeren.

De druk op de gevestigde partijen

Het hebben van een belangrijke stem in het parlement betekent dat de AfD “vanuit een sterkere positie druk kan uitoefenen op de grote partijen”, legt Gemma Loomes uit, docent vergelijkende politiek aan de Keele University. “De toename van de steun zal de partij aanmoedigen om misschien zelfs agressiever te spreken over de kwesties die voor haar het belangrijkst zijn, maar die de grotere partijen terughoudend zijn om aan te pakken”, voegde ze eraan toe.

Dit roept de vraag op: kan het zogenaamde ‘brandweersysteem’ – een onofficiële overeenkomst tussen de gevestigde partijen in Duitsland om de AfD uit de macht te houden – op zijn plaats blijven?

Toekomstperspectieven en verkiezingsdoelen

Uit blijk van zelfvertrouwen vertelde de leider van de jongerenorganisatie van de AfD, ‘Junge Alternative’ (JA), op de verkiezingsavond aan CNN dat hij ‘zeker’ was dat het brandweersysteem na zondag niet meer zou bestaan. Het controversiële besluit van Merz om in januari met de hulp van de AfD een immigratiewet door te voeren, zou een vroeg teken kunnen zijn van hoe hij verder wil gaan met zijn kanselierschap.

De politieke voorspellingen geven aan dat AfD-politici hun zinnen al hebben gezet op de volgende verkiezingen in 2029, wanneer ze ervan overtuigd zijn dat het brandweersysteem niet langer zal bestaan. “Ik ben er zeker van dat dit zogenaamde ‘brandweersysteem’ na deze verkiezingen zal eindigen”, zei Hannes Gnauck, de voorzitter van de JA, zondagavond. “Er zal een CDU komen na Friedrich Merz, en deze CDU zal moeten samenwerken met de AfD.”

Politieke risico's en onzekerheden voor de CDU

Merz staat nu voor een dunne lijn terwijl hij probeert een nieuwe regering te vormen en een nieuwe koers voor de CDU uit te stippelen. De CDU was in de naoorlogse periode altijd aanwezig en speelde een centrale rol bij de hereniging van Oost- en West-Duitsland. Maar tegelijkertijd is alles veranderd sinds haar laatste regering.

Merz heeft beloofd de partij terug te leiden naar haar meer conservatieve wortels om de AfD tegen te gaan. Deze omslag brengt echter risico's met zich mee. Dit zou de AfD kunnen versterken, terwijl de CDU haar centrumlinkse electoraat isoleert. Volgens Loomes is deze beslissing ‘vol gevaar’.

“De AfD heeft zichzelf gepositioneerd als de enige partij die bereid is over immigratie te praten en radicale maatregelen te eisen om het waargenomen probleem op te lossen”, zei ze. “Als de CDU zich op dit gebied positioneert, bestaat het risico dat ze wordt gezien als een minder authentieke versie van de AfD.”

De nieuwe regering onder Merz zal waarschijnlijk ook de andere grote centrumlinkse partij omvatten, de Sociaal-Democraten (SPD), die de leiding had in de vorige coalitie en zondag derde werd. Maar het opbouwen van een coalitie zou moeilijk kunnen blijken omdat de twee partijen het over een aantal belangrijke kwesties, met name over het buitenlands beleid, oneens kunnen zijn.

Transatlantische betrekkingen en nieuwe uitdagingen

Hoewel Duitsland extreemrechtse partijen lange tijd heeft bekeken met een afkeer die bij andere Europese buurlanden niet voorkomt, zijn sommige Duitsers van mening dat de tijd is gekomen om oude taboes te doorbreken. De sterke transatlantische steun van de AfD versterkt deze visie.

De technologiemiljardair Elon Musk sprak tijdens een verrassend optreden bij de verkiezingslancering van de AfD in januari en zei: “Er is te veel aandacht voor schuldgevoelens uit het verleden en we moeten daar overheen komen.” In zijn toespraak, die vergelijkbaar was met de standpunten van de AfD, kreeg hij stormachtig applaus.

Ondertussen zei de Amerikaanse vicepresident JD Vance in een harde toespraak in de Veiligheidsraad van München dat er “geen plaats is voor brandbestrijdingssystemen” in een democratie, een duidelijke verwijzing naar de AfD. Merz zal te maken krijgen met een regering-Trump die een belangrijke rivaal prijst en de veiligheidsbanden op lange termijn tussen Europa en de Verenigde Staten lijkt te ontmantelen.

Een sterk Berlijn en een verenigd Europa lijken belangrijker dan ooit. Het continent is op zoek naar leiderschap nu Trump de vredesbesprekingen over Oekraïne zonder zijn tussenkomst voortzet. Voor Merz is de onafhankelijkheid van Europa van de VS een topprioriteit. “Mijn uiteindelijke doel zal zijn om Europa zo snel mogelijk te versterken, zodat we stap voor stap daadwerkelijk onafhankelijkheid van de VS kunnen bereiken”, zei hij zondagavond tijdens een televisiepanel met andere partijleiders.

Terwijl de politieke mainstream in Duitsland zich heeft afgekeerd van een radicaal-rechtse regering, zijn de uitdagingen van Merz nog maar net begonnen.

Bijdrage van Nadine Schmidt, CNN