Kastenstelsel in India: waarom zal dit in de volgende volkstelling worden opgenomen?
India's nieuwe censusproject zorgt voor controverse: waarom wordt het controversiële kastensysteem weer centraal gesteld? Lees meer over het debat over rechtvaardigheid en sociale ongelijkheid.

Kastenstelsel in India: waarom zal dit in de volgende volkstelling worden opgenomen?
Voor miljoenen mensen in India blijft een rigide kastensysteem dat al duizenden jaren bestaat, vele aspecten van het dagelijks leven bepalen - van sociale kringen tot datingkeuzes tot werkgelegenheid en onderwijs. De Indiase regering heeft er lang op aangedrongen dat hiërarchische sociale structuren geen plaats hebben in het meest bevolkte land ter wereld en heeft in 1950 kastendiscriminatie verboden. Des te verrassender was de aankondiging door de regering van premier Narendra Modi dat kaste voor het eerst sinds 1931 – toen India nog een Britse kolonie was – in de komende nationale volkstelling zou worden opgenomen.
Een historische stap
De opnamekaste zal “ervoor zorgen dat onze sociale cohesie niet onder politieke druk komt te staan”, aldus de regering hun persbericht in april. “Dit zal de samenleving helpen economisch en sociaal sterker te worden en de vooruitgang van het land ongehinderd voort te zetten.” De kennisgeving bevatte echter geen details over hoe de kastegegevens zullen worden verzameld of zelfs wanneer de volkstelling zal plaatsvinden, die sinds de oorspronkelijke datum in 2021 herhaaldelijk is uitgesteld.
Kaste en sociale ongelijkheid
De aankondiging heeft een al lang bestaand debat nieuw leven ingeblazen over de vraag of kastenregistratie kansarme groepen zal ondersteunen of de verdeeldheid in de samenleving verder zal verankeren. Poonam Muttreja, uitvoerend directeur van de Population Foundation of India, zei dat een kastentelling “de staat dwingt structurele ongelijkheden aan te pakken die vaak politiek en sociaal ongemakkelijk zijn.” Het gebrek aan kastegegevens in de afgelopen eeuw heeft ervoor gezorgd dat we ons ‘vrijwel blind’ hebben gevoeld, vervolgde Muttreja, ‘waarbij we in het duister een beleid vormden terwijl we beweerden sociale rechtvaardigheid na te streven. De volgende volkstelling zal daarom een historische volkstelling zijn.’
Wat is kaste?
Het Indiase kastensysteem heeft zijn wortels in hindoegeschriften en heeft door de geschiedenis heen de bevolking verdeeld in een hiërarchie die de beroepen van mensen definieert, waar ze wonen en wie huwt op basis van het gezin waarin ze zijn geboren. Tegenwoordig identificeren veel niet-hindoes in India, waaronder moslims, christenen, jaïnisten en boeddhisten, zich ook met bepaalde kasten. Er zijn verschillende hoofdkasten en duizenden subkasten – van de brahmanen aan de top, die traditioneel priesters of geleerden waren, tot de Dalits, voorheen ‘onaanraakbaren’ genoemd, die gedwongen werden te werken als schoonmakers en vuilnismannen.
Aanhoudende ongelijkheden
Eeuwenlang werden de kasten op het laagste niveau – de Dalits en gemarginaliseerde inheemse Indianen – als ‘onzuiver’ beschouwd. In sommige gevallen werd hen zelfs de toegang tot de huizen of tempels van de hogere kasten ontzegd en moesten ze in gemeenschappelijke ruimtes uit aparte borden eten en drinken. India probeerde na zijn onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in 1947 een nieuwe start te maken en voerde een aantal wijzigingen in zijn nieuwe grondwet door. Er werden specifieke kastenindelingen geïntroduceerd om quota voor positieve discriminatie en andere voordelen vast te stellen, waardoor uiteindelijk 50% van de overheids- en onderwijsposities werd gereserveerd voor achtergestelde kasten. Bovendien werd het concept van ‘onaanraakbaarheid’ afgeschaft en werd kastendiscriminatie verboden.
De telling tussen hoop en scepticisme
Het besluit om te stoppen met het tellen van kasten in de volkstelling maakte deel uit van deze missie. “Na de onafhankelijkheid heeft de Indiase staat opzettelijk afgezien van het tellen van de kaste in de volkstelling”, legt Muttreja uit. “Men dacht dat kaste niet benadrukt mocht worden en dat het in een democratie zichzelf gelijk zou maken.” Maar dat gebeurde niet. Hoewel de harde grenzen van de kastensegregatie in de loop van de tijd zijn vervaagd, vooral in stedelijke gebieden, blijven er tussen de verschillende kasten aanzienlijke verschillen bestaan in welvaart, gezondheid en onderwijsprestaties. De meest achtergestelde kasten kennen nu meer analfabetisme en ondervoeding en ontvangen minder sociale diensten zoals moederschaps- en reproductieve gezondheidszorg, voegde Muttreja eraan toe.
Politieke reikwijdte en kiezersgedrag
De aanhoudende discrepanties hebben de roep om een kastentelling aangewakkerd, waarbij velen betogen dat gegevens kunnen worden gebruikt om meer overheidssteun veilig te stellen en middelen te herverdelen onder kwetsbare groepen. In sommige staten – zoals Bihar, een van de armste staten van India – hebben lokale autoriteiten hun eigen peilingen gehouden, wat aanleiding gaf tot oproepen aan Modi en de Bharatiya Janata Partij (BJP) om dit voorbeeld te volgen. Nu lijkt het erop dat ze dat doen.
Een politieke manoeuvre?
Modi heeft zich lang verzet tegen pogingen om de bevolking volgens traditionele kastenlijnen te definiëren, door te zeggen dat de vier ‘grote kasten’ de armen, jongeren, vrouwen en boeren zijn – en dat het bevorderen van deze kasten de ontwikkeling van het hele land ten goede zou komen. Maar de groeiende onvrede onder achtergestelde kasten heeft de oppositiepartijen versterkt nu de nationale verkiezingen in 2024 naderen. Deze verkiezingen brachten een verrassend resultaat met zich mee: hoewel Modi een derde termijn won, slaagde de BJP er niet in een meerderheid in het parlement te behalen, waardoor haar macht afnam. Modi's tegenstanders zien zijn verschuiving naar de kastentelling als een politieke manoeuvre om steun te winnen bij de komende deelstaatverkiezingen, vooral in Bihar – een strijdtoneel waar de kwestie bijzonder gevoelig ligt.
Controverses en uitdagingen
Niet iedereen steunt de kastentelling. Tegenstanders beweren dat de natie moet proberen afstand te nemen van deze benamingen in plaats van ze te formaliseren. Sommigen zijn van mening dat overheidsbeleid, zoals positieve discriminatie, gebaseerd moet zijn op andere criteria, zoals sociaal-economische klasse. Muttreja en Desai zijn van mening dat een kastentelling te laat is. Ze zijn van mening dat het verzamelen van deze gegevens de regering tot actie zal dwingen en dat niet langer kan worden genegeerd dat kastendiscriminatie nog steeds heerst. “Gegevensverzameling kan de overheidsfinanciering vormgeven, bijvoorbeeld bij de financiering van scholen en gezondheidszorg”, zegt Muttreja. “Het helpt ervoor te zorgen dat quota daadwerkelijke nadelen weerspiegelen, en niet alleen historische precedenten.”
Zodra de nieuwe censusgegevens beschikbaar zijn, kan de overheid de verdeling van de middelen optimaliseren en nauwkeurig inspelen op de huidige behoeften van de samenleving. Uit de discussie over de kastentelling blijkt dat kwesties als sociale rechtvaardigheid en gelijke kansen nog steeds zeer relevant zijn in India.