In Turkije is koffie meer dan alleen een drankje

In Turkije is koffie meer dan alleen een drankje

Turkse koffie is veel meer dan alleen een drankje. Het is een ritueel, een basis voor een gesprek en wordt beschouwd als de voorloper van alle moderne koffiesoorten. Met een geschiedenis van bijna 500 jaar staat het op de UNESCO-lijst Immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid verankerd.

De wortels van koffie

De oorsprong van koffie gaat nog verder terug. Lani Kingston, een docent aan de Portland State University, doet verslag van een enkele koffieboon uit de 12e eeuw die werd gevonden op een archeologische vindplaats in de Verenigde Arabische Emiraten. Rond 1350 verschenen het eerste koffiebereidingsgerei in Turkije, Egypte en Perzië.

De geschiedenis van Turkse koffie

De geschiedenis van Turkse koffie begint niet in Turkije, maar in Jemen. In de 15e eeuw consumeerden soefi-mystici het om wakker te blijven tijdens lange nachten van gebeden. Toen sultan Süleyman, in Europa bekend als Süleyman de Grote, in 1538 Jemen veroverde, vond koffie zijn weg naar het Ottomaanse Rijk. Binnen een jaar had hij Constantinopel, nu Istanbul, bereikt.

Al in 1539 registreerde de Ottomaanse admiraal Hayreddin Barbarossa een pand met een “kahve odası” (koffiekamer), zoals de Harvard-professor Cemal Kafadar geciteerd in een academisch artikel over koffie.

De vestiging van de koffiecultuur

Vanaf de jaren 1550 verschenen de eerste ‘kahvehane’, koffiehuizen, in Istanbul, wat de historicus İbrahim Peçevi documenteerde in zijn boek ‘Geschiedenis van Peçevi’. De nieuwe populariteit van de drank leidde tot een snelle transformatie van het culturele leven. De bereidingsmethode ‘cezve-ibrik’, gedeeld met Griekenland en afkomstig uit Ethiopië, werd het kenmerk van traditionele Turkse koffie. Volgens de gastronomieonderzoeker Merijn Sever Het fundamentele verschil tussen Turkse en andere koffie is dat de cezve-ibrik in wezen wordt gekookt in plaats van gebrouwen, wat resulteert in een ongefilterde drank.

Koffiehuizen en hun belang

Koffiehuizen zorgden ook voor controverse. Religieuze geleerden en politieke leiders in Azië en Europa zagen ze als plaatsen van subversieve activiteit en zinloze gesprekken. De gouverneur van Mekka, Hayır Bey, verbood in 1511 koffie in de stad, wat dertien jaar duurde uit angst dat het tot radicale ideeën zou leiden. Ottomaanse sultans sloten herhaaldelijk cafés om soortgelijke redenen. Ze zijn echter nooit helemaal verdwenen. Zelfs in het zeventiende-eeuwse Engeland probeerde Charles II ze te sluiten omdat hij vermoedde dat ‘anti-royalistische ophitsingen en verraderlijke gesprekken plaatsvinden in deze koffiehuizen’, zoals de Londense gids zei. Chris MacNeil gemeld.

Koffie als nationaal ritueel in Turkije

Turkse koffie is “meer dan een drankje”, zegt Seden Dogan, docent aan de Universiteit van Zuid-Florida en geboren in Safranbolulu. Doğan beschrijft het als een ‘brug’ die uitwisseling mogelijk maakt – zowel in verdriet als in vreugde.

Tegenwoordig is koffie de onofficiële reüniedrank in Turkije. Als vrienden die elkaar een tijdje niet hebben gezien, willen praten, zeggen ze: 'Laten we koffie drinken.' In Turkije betekent dit concreet: “Kom maar langs, ik zet een kopje Turkse koffie voor je.”

De voorbereiding

Het voorbereidingsritueel is nauwkeurig en zorgvuldig: een kleine pot met een lange steel, cezve genaamd, wordt op het vuur geplaatst, bij voorkeur boven hete kolen of zand. De beste koffiebonen worden langzaam gekookt om de rijke smaak vrij te geven en een prachtige schuimlaag te creëren die als een kwaliteitszegel wordt beschouwd.

Een goede Turkse koffie moet warm worden geserveerd met het schuim intact, samen met een glas water en een stukje Lokum (Turks fruit). Het water reinigt het gehemelte, terwijl de lokum de bitterheid van de drank in evenwicht brengt.

Koffiedrinkrituelen zijn ook belangrijk. Hoewel koffie in kleine kopjes wordt geserveerd, moet deze rustig en langzaam worden gedronken, niet haastig zoals een espresso. Hierdoor krijgen de koffiebonen de tijd om zich op de bodem van het kopje te nestelen.

Tasseografie: de kunst van het lezen van koffiedik

Als het kopje leeg is, volgt het ritueel van de tasseografie, het lezen van het koffiekopje. Het kopje wordt ondersteboven op de schotel geplaatst om af te koelen, en de vormen en symbolen die in de overgebleven koffiebonen achterblijven, worden “gelezen” op hun betekenis. Deze betekenissen worden meestal spontaan bedacht; een vis vertegenwoordigt meestal geluk, een vogel een reis.

Hoewel waarzeggerij over het algemeen als ongepast wordt beschouwd in de islamitische cultuur, wordt het lezen van koffiekopjes gezien als een ‘speelse, symbolische interpretatie’ en ‘gemeenschappelijk ritueel’, zegt Kylie Holmes, auteur van ‘ De eeuwenoude kunst van het lezen van koffiedik.” Doğan is het daarmee eens: “We doen dit voor de lol.” Ze beschrijft tasseografie als een vertelervaring waarbij ze vaak een uur besteedt aan het lezen van verhalen en zich concentreert op positieve resultaten, omdat mensen ‘graag goede dingen over zichzelf horen’.

Koffiecultuur in huwelijksrituelen

De koffierituelen in Turkije vinden ook hun weg naar andere nationale tradities. Tijdens de verloving bereidt een potentiële bruid Turkse koffie voor de bruidegom en zijn gezin. Als karaktertest voegt ze een royale hoeveelheid zout toe aan de koffie van de bruidegom. Als hij drinkt zonder te klagen, toont hij zijn geduld, volwassenheid en waardigheid.

De verspreiding naar het westen

De koffie vond snel zijn weg naar het westen. De Venetianen zijn hem misschien voor het eerst tegengekomen via handelsbetrekkingen. Maar er is een duidelijker verband tussen Turkije en de oorspronkelijke koffiehuiscultuur in Londen: Daniel Edwards, een Levantijnse koopman die in Smyrna (het huidige Izmir) woonde, bracht zijn dienaar Pasqua Rosée naar Londen. In 1652 opende Rosée wat wordt beschouwd als het eerste koffiehuis van de stad aan St. Michael's Alley.

Voor een cent konden klanten zoveel drinken als ze wilden en levendige gesprekken voeren. Net als de Turkse ‘kahvehanes’ waren deze ‘penny-universiteiten’ knooppunten voor nieuws, politiek en soms ongehoorzaamheid. Het waren specifiek plaatsen van mannelijke ongehoorzaamheid. In beide culturen mochten vrouwen geen koffie drinken, maar in Londen konden ze tenminste in een koffiehuis werken.

De uitdagingen van Turkse koffie

Hoewel Turkse koffie een rijke geschiedenis en culturele betekenis heeft, heeft het nooit de wereldwijde naamsbekendheid van espresso kunnen bereiken. Sever wijt dit aan een generatieverschil. “We hebben Turkse koffie gereduceerd tot een ritueel en voor jongeren wordt het nu gezien als iets dat je alleen met je ouders drinkt”, legt ze uit.

Zij is van mening dat innovatie noodzakelijk is om mondiaal aantrekkelijk te zijn. Doğan is het daar niet mee eens en dringt erop aan dat tradities behouden moeten blijven.

Anderen werken er echter hard aan om Turkse koffie aan de wereld te introduceren. Ayşe Kapusuz organiseert Turkse koffieworkshops in Londen, terwijl in New York Uluç Ülgen – Dr. Honeybrew – runt de Turkse Koffiekamer met theatrale koffiedrink- en waarzeggerijsessies.

“Ondanks de bittere smaak van Turkse koffie drinken Amerikanen het tot de laatste druppel voor het idee koffie te drinken”, zegt hij.

Waar vind je goede koffie in Istanbul

Om een ​​authentieke koffie-ervaring in Turkije te ervaren, adviseert Kapusuz een plek te kiezen waar de koffie langzaam wordt bereid in een cezve, bij voorkeur boven heet zand, en warm wordt geserveerd met een dikke schuimlaag, plus lokum en water. In Istanbul beveelt Kapusuz aan Hafiz Mustafa. Sever beveelt aan Mandabatmaz aan de Istiklal-straat en Nuri Toplar in de Egyptische bazaar van de stad. Voor een modern tintje raadt ze aan Haci Bekir in Kadiköy.

Waarzeggerij met koffiekopjes is te vinden in de wijk Sultanahmet in Istanbul of in de buurt van Tünel in Beyoğlu, maar Doğan suggereert een meer persoonlijke benadering, aangezien de ervaring meer gaat over verhalen vertellen en menselijke connectie dan over waarzeggerij. Dat kan eenvoudigweg betekenen dat u de hulp inroept van een koffiedrinkende local om het fascinerende verhaal te ontdekken dat op de bodem van een kopje wacht.