De atoombom van Nagasaki en de impact ervan op het moederschap in Japan

De atoombom van Nagasaki en de impact ervan op het moederschap in Japan

Toen de volwassen zoon van Kikuyo Nakamura ongewone bultjes op zijn rug ontdekte, nam ze aan dat het gewoon uitslag was. Toch spoorde ze hem aan om naar het ziekenhuis te gaan; het was beter voorzichtig te zijn dan onzorgvuldig. Hiroshi, hun tweede zoon, werd geboren in 1948, drie jaar na de atoombom op Nagasaki. Als overlevende van een bombardement was Nakamura lange tijd bang geweest om gezondheidsproblemen door te geven aan haar kinderen.

Diagnose van leukemie

In 2003, op 55-jarige leeftijd, ging Hiroshi naar het ziekenhuis. Er gingen twee dagen voorbij zonder dat ze iets van hem hoorde. Dan drie. Eindelijk een week. Uiteindelijk begaf Nakamura zich naar het ziekenhuis, waar haar zoon tegen haar zei: ‘Ze zullen meer tests doen.’ Uit de resultaten bleek dat hij leukemie in stadium 4 had, een vergevorderde vorm van bloedkanker die zich naar andere delen van het lichaam had verspreid. Volgens Nakamura vertelde de dokter haar dat ze haar zoon kanker had gegeven – en suggereerde dat de straling die hem had getroffen, aan hem was doorgegeven tijdens het geven van borstvoeding.

Een last van schuldgevoelens en stigma

Toen Hiroshi zes maanden later stierf, bleef zijn moeder achter met de gedachte dat ze hem als het ware had vermoord; een gedachte die haar ruim twintig jaar later nog steeds kwelt. "Ik werd overweldigd door schuldgevoelens en lijden... Zelfs nu geloof ik nog steeds wat de dokter zei dat ik veroorzaakte. Dat schuldgevoel leeft voort in mij", zei Nakamura, nu 101 jaar oud.

Na een kernaanval wordt mensen die aan straling zijn blootgesteld over het algemeen geadviseerd om onmiddellijk te stoppen met het geven van borstvoeding. Maar experts benadrukken dat er geen concreet bewijs is dat de eerste generatie ‘hibakusha’ – overlevenden van de atoombommen uit de Tweede Wereldoorlog – jaren na de blootstelling kankerverwekkend materiaal aan hun kinderen kunnen doorgeven.

Herinneringen van overlevenden

Nu de 80ste verjaardag van de Amerikaanse bombardementen op Hiroshima en Nagasaki nadert, delen oudere overlevenden – sommigen, zoals Nakamura, meer dan 100 jaar oud – hun verhalen over lijden en veerkracht, nu het nog kan. Velen van hen waren jonge vrouwen, zwanger of in de vruchtbare leeftijd toen de bommen vielen, en leefden een groot deel van hun leven in de schaduw van angst en stigma.

Doktoren, buren, zelfs vrienden en familie hadden hen verteld dat hun blootstelling aan straling ertoe zou kunnen leiden dat ze kinderen zouden baren met ziekten of handicaps – als ze al zwanger zouden kunnen worden.

Gezondheidsrisico's op de lange termijn

Zelfs als onvruchtbaarheid of de handicap van een kind niets te maken had met blootstelling aan straling, voelden hibakusha-vrouwen zich vaak beschuldigd en buitengesloten. Vrouwen met zichtbare littekens van de explosies kregen te maken met huwelijksproblemen. Lichamelijke wonden waren moeilijker te verbergen en duidden duidelijker op blootstelling. In een samenleving waar de waarde van de vrouw nauw verbonden was met het huwelijk en het moederschap, was dit stigma bijzonder schadelijk.

Dit bracht veel vrouwelijke overlevenden – van wie velen leden aan PTSS (posttraumatische stressstoornis) – ertoe “te verbergen dat ze hibakusha waren”, zegt Masahiro Nakashima, hoogleraar stralingsstudies aan de Universiteit van Nagasaki.

Levenslange littekens

Blootstelling aan straling had in sommige gevallen ook gevolgen voor overlevenden van de tweede generatie, afhankelijk van het tijdstip van de zwangerschap. De embryonale fase – die doorgaans duurt van de vijfde tot de vijftiende week – is bijzonder gevoelig voor de ontwikkeling van hersenen en organen. Vrouwen die in deze periode aan straling werden blootgesteld, liepen een hoger risico op de geboorte van kinderen met een verstandelijke beperking, neurologische problemen en microcefalie, blijkt uit onderzoek van de gezamenlijke Japan-Amerikaanse Radiation Effects Research Foundation (RERF).

Uit verder onderzoek bleek dat hibakusha-vrouwen zelf op de lange termijn gezondheidsrisico's liepen. Uit een RERF-onderzoek uit 2012 bleek dat blootstelling aan straling van een atoombom het risico op kanker voor de rest van het leven verhoogde. Onder vrouwen van 70 jaar oud steeg het aantal gevallen van solide kanker met 58 procent voor elke grijze straling die hun lichaam op 30-jarige leeftijd absorbeerde. Een grijs is een eenheid die meet hoeveel stralingsenergie een lichaam of object absorbeert.

Nakamura was 21 jaar oud en hing de was buiten toen de bom op 9 augustus 1945 op Nagasaki viel. Het lag 5 kilometer van het epicentrum – iets buiten wat experts het gebied van ‘totale vernietiging’ noemen. De jonge moeder zag een helder licht, gevolgd door een luide knal en een enorme windvlaag die haar de lucht in gooide. Toen ze weer bij bewustzijn kwam, lag haar huis in puin; meubels lagen overal verspreid en gebroken glas lag op de vloer. Ze riep naar haar eigen moeder, die haar had geholpen bij de zorg voor haar oudste zoon.

Psychisch trauma en sociale druk

Hoewel Nakamura zelf geen last leek te hebben van de blootstelling aan straling, bleef het psychologische trauma bestaan. Ze was bang dat het stigma zou worden doorgegeven aan haar kleinkinderen. "Als mensen wisten dat mijn zoon stierf aan leukemie, vooral voordat zij (mijn kleinkinderen) trouwden, zouden anderen misschien niet willen dat ze trouwden. Ik zorgde ervoor dat mijn kinderen dat begrepen. We hielden het binnen de familie en vertelden niemand hoe hij stierf", legde Nakamura uit.

Aangemoedigd door andere overlevenden sprak ze uiteindelijk in het openbaar over de kanker van haar zoon in 2006, drie jaar na zijn dood. "Ik kreeg telefoontjes en zelfs brieven van mensen die mijn verhaal hadden gehoord. Het deed me beseffen hoe ernstig het probleem van erfelijke gezondheidseffecten in Hiroshima en Nagasaki is", vervolgde ze. Hoewel ze nu weet dat het onwaarschijnlijk is dat zij de ziekte van haar zoon heeft veroorzaakt, blijft het schuldgevoel een constante last voor haar als moeder.

Een andere overlevingservaring

De bijzondere last van de hibakusha-moeder is iets dat Mitsuko Yoshimura, nu 102 jaar oud, nooit heeft kunnen ervaren. Ze werd op jonge leeftijd gescheiden van haar ouders en zus en verlangde altijd naar een gezin. Ze verhuisde naar Nagasaki om een ​​goede baan op de loonlijst bij Mitsubishi te krijgen, slechts enkele maanden voordat Amerikaanse troepen de bom lieten vallen en de stad in een hel veranderden.

“Toen ik de straat op ging, zag ik mensen met bloedende hoofden, mensen bij wie de huid van hun rug was afgepeld”, herinnert ze zich. Slechts een kilometer verwijderd van het epicentrum van de explosie was hun overleving een waar wonder. In de maanden die volgden bleef ze achter om de gewonden te helpen. Maar haar lichaam leed ook. "Mijn haar viel uit. Elke keer als ik het met mijn handen probeerde te kammen, vielen de lokken één voor één uit", zei Yoshimura. Ze bleef na het bombardement enkele maanden regelmatig bloed spugen.

Ondanks al deze uitdagingen trouwde ze een jaar na het einde van de oorlog. Haar man was ook een overlevende van de atoombom, en hun huwelijk markeerde een nieuw begin voor hen als stel. Maar het kind dat ze wilden werd nooit geboren. Ze had twee miskramen en één doodgeboorte.

Waardevolle lessen voor de toekomst

Yoshimura woont nu alleen; haar man stierf jaren geleden. In haar huis in Nagasaki, waar anders misschien foto's van kinderen en kleinkinderen zouden hangen, staan ​​nu poppen - een stille vervanging voor wat verloren is gegaan, zei ze. Op hun hoge leeftijd weten Nakamura en Yoshimura dat ze niet veel tijd meer hebben. Dit geeft hen een sterkere drang om jongere generaties voor te lichten over de gevolgen van een nucleaire oorlog.

"Mensen moeten echt goed nadenken. Wat heeft het voor zin om te winnen of te verliezen? De wens om het grondgebied van een land uit te breiden of meer macht te verwerven - waar zijn mensen eigenlijk naar op zoek?" vroeg Nakamura. 'Ik begrijp het niet. Maar wat ik diep voel, is de volslagen nutteloosheid van oorlog', concludeerde ze.