Uzbrojenie nuklearne: czy po 2026 roku grozi nowy wyścig zbrojeń?

Uzbrojenie nuklearne: czy po 2026 roku grozi nowy wyścig zbrojeń?

Debata na temat kontroli zbrojeń nuklearnych między Stanami Zjednoczonymi a Rosją nabiera pilnego charakteru w związku z wygaśnięciem na początku 2026 roku Traktatu Nowy START, ostatniego pozostałego traktatu w tej sprawie. Według bieżących doniesień nie widać żadnych oznak negocjacji w sprawie odnowienia lub zastąpienia umowy. Według Kleine Zeitung badacz SIPRI Hans M. Kristensen jest zaniepokojony rozwojem sytuacji w globalnym krajobrazie nuklearnym i wyjaśnia, że era rozbrojenia obserwowana od czasów zimnej wojny dobiega końca.

Dan Smith, dyrektor SIPRI, ostrzega przed nowym wyścigiem zbrojeń nuklearnych i zauważa, że ​​dwustronna kontrola zbrojeń nuklearnych między głównymi mocarstwami znajduje się w kryzysie. Już w lutym 2023 roku Rosja zawiesiła współpracę w ramach Nowego Porozumienia START i nie zezwalała już na kontrole z zagranicy, co dodatkowo pogorszyło sytuację.

Światowa dynamika akcji i zbrojeń

Sytuację pogarsza wzrost światowych zapasów broni jądrowej. Szacuje się, że według stanu na styczeń 2025 r. istnieje łącznie 12 241 głowic nuklearnych, z czego około 9 614 znajduje się w zapasach wojskowych gotowych do potencjalnego użycia. Spośród nich 3912 głowic jest sprawnych, a około 2100 znajduje się w stanie najwyższej gotowości w związku z rakietami balistycznymi. Tagesschau podkreśla, że ​​Stany Zjednoczone są gotowe do prowadzenia rozmów na temat zagrożeń nuklearnych, aby uniknąć ewentualnych konfliktów po 2026 r. Rozmowy te powinny również obejmować multilateralizację monitorowania i kontroli zbrojeń, aby objąć Chiny i inne potęgi nuklearne.

Niepokojące jest także szybkie zbrojenie nuklearne Chin. Jake Sullivan, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego USA, ostrzega, że ​​Chiny mogą potencjalnie dysponować nawet 1500 głowicami nuklearnymi do 2035 r. Zmusiłoby to USA do oparcia swojej strategii odstraszania na dwóch równie potężnych mocarstwach nuklearnych.

Kontekst historyczny kontroli zbrojeń

Historycznie rzecz biorąc, logiczną podstawą odstraszania podczas zimnej wojny była masowa rozbudowa broni nuklearnej. Szczyt liczby głowic nuklearnych osiągnięto w 1986 r., kiedy Stany Zjednoczone miały około 23 000 głowic, a Związek Radziecki około 40 000 głowic. Po zakończeniu zimnej wojny nastąpił znaczący postęp w zakresie rozbrojenia, jednak towarzyszyło mu rozczarowanie i wiele niepowodzeń, takich jak wycofanie przez oba kraje traktatu INF w 2019 r.

Co więcej, od lat 90. XX w. panuje stagnacja w kontroli wielostronnej, a Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT), przyjęty w 1968 r., przewiduje zarówno rozbrojenie, jak i pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. Pomimo jego globalnej akceptacji, z nielicznymi wyjątkami, narastają obawy dotyczące stagnacji rozbrojenia i potrzeby opracowania nowego podejścia do rozbrojenia nuklearnego.

Ogólnie rzecz biorąc, przyszłość globalnej kontroli zbrojeń nuklearnych jest niepewna, a społeczność międzynarodowa stoi przed wyzwaniem podjęcia skutecznych środków w celu zapobieżenia odnowieniu zbrojenia nuklearnego i wzmocnienia istniejących traktatów.