Federale verkiezingen in Duitsland: dit zijn de belangrijke kwesties

De tussenkomst van Musk leidde tot een nationaal debat over de manier waarop Duitsland omgaat met zijn geschiedenis van de 20e eeuw. De bondskanselier omschreef Musks steun aan rechts-extremistische politici in Europa als ‘walgelijk’.

Een nieuwe adem voor de AfD?

De AfD lijkt klaar om een ​​belangrijke plaats in de Duitse politiek in te nemen, nu uit peilingen blijkt dat zij de op een na grootste politieke groepering van het land zou kunnen worden – een primeur voor een extreemrechtse partij sinds het nazi-tijdperk. Twee centrale kwesties vormen de kern van de verkiezingscampagne: het beteugelen van de massa-immigratie en het stabiliseren van de noodlijdende economie.

Wie zijn de belangrijkste kandidaten voor het kanselierschap?

Friedrich Merz

Friedrich Merz van de Christen-Democratische Unie (CDU), de partij van voormalig bondskanselier Angela Merkel, is al lang de favoriet in deze strijd. De Unie, bestaande uit de CDU en haar Beierse zusterpartij, de CSU, haalt regelmatig peilingen boven de 30% en lijkt voorbestemd om de grootste partij van Duitsland te worden en het politieke leiderschap te heroveren.

De CDU voert een aanzienlijk agressiever immigratiebeleid dan in het Merkel-tijdperk van open grenzen. In de laatste weken van de campagne legde Merz een sterke nadruk op immigratie. Hij werd ervan beschuldigd samenwerking met de AfD mogelijk te maken.

In januari veroorzaakte hij landelijke verontwaardiging toen hij wetgevende maatregelen wilde nemen om de immigratiecontroles in de Bondsdag te verscherpen. Hoewel hij er uiteindelijk niet in slaagde een bindende wet aan te nemen, doorbrak dit een lang gekoesterd taboe in de Duitse politiek en leidde dit tot massale protesten in verschillende steden.

In een interview tijdens de partijconferentie in februari herhaalde Merz echter dat samenwerking met de AfD uitgesloten was. “Ze verzetten zich tegen alles wat wij zijn en aan het opbouwen zijn in de Bondsrepubliek Duitsland. Er is geen samenwerking met deze partij”, zei hij.

Merz is geen nieuwkomer in de Duitse politiek, maar heeft als politicus een tweede ronde afgerond. Van 1989 tot 1994 was hij lid van het Europees Parlement voor Duitsland en daarna lid van de Bondsdag tot 2009. Na zijn politieke carrière werkte hij als bedrijfsjurist en was hij lid van talrijke raden van toezicht, waaronder de investeringsgigant BlackRock. Hij vertegenwoordigt nu zijn geboorteplaats Brilon en staat algemeen bekend als miljonair met een pilotenopleiding.

Alice Weidel

De AfD-kandidaat voor de kanselarij, haar medevoorzitter Alice Weidel, voert een strikt anti-immigratiebeleid. De AfD had een succesvolle run in 2024, werd de grootste partij in Thüringen en werd ook tweede bij een nieuwe regionale verkiezing.

Uit onderzoek blijkt dat deze populariteit zich ook uitstrekt tot het nationale niveau. Sinds de aankondiging van de nieuwe verkiezingen heeft de partij zich op ongeveer 20% gevestigd en heeft sindsdien nauwelijks stemmen verloren.

Tijdens een grote AfD-bijeenkomst, waar Musk via video aanwezig was, legde Weidel uit dat een van haar eerste maatregelen als kanselier zou zijn “onze grenzen te sluiten, ze te controleren en vervolgens alle illegale immigranten te deporteren.” Ze noemt dit beleid ‘remigratie’, een term met nazi-connotaties.

Olaf Scholz

De SPD, de partij van de zittende bondskanselier, zou tot de grootste verliezers van de verkiezingen kunnen behoren. Na haar succes als grootste partij in 2021 blijkt uit peilingen dat de partij ongeveer 10 punten aan stemmen verliest. Dit zou niet alleen betekenen dat we achterop raken bij de AfD, maar ook met de Groenen strijden om de derde plaats.

Scholz kwam aan de macht op een golf van post-Merkel-optimisme, maar zijn ‘verkeerslichtcoalitie’ werd vanaf het begin gekenmerkt door interne strijd. Veel van deze geschillen werden openbaar en de bevolking werd de voortdurende ruzies beu.

Dit alles leidde tot een negatieve perceptie van Scholz en zijn SPD. In een opiniepeiling van afgelopen september werd Scholz beoordeeld als de meest impopulaire Duitse bondskanselier sinds de hereniging.

Robert Habeck

De Groenen, die momenteel rond de 13% in de peilingen staan, zijn ook de moeite waard om in de gaten te houden. Het is onwaarschijnlijk dat ze genoeg stemmen zullen verzamelen om de grootste partij te worden, maar ze zouden wel een cruciale rol kunnen spelen bij de vorming van de volgende regering. De kandidaat van de Groene Partij voor het kanselierschap is Robert Habeck, die momenteel minister van Economische Zaken is.

De onderwerpen van keuze

Een van de belangrijkste kwesties van deze verkiezingen is immigratie, aangewakkerd door verschillende spraakmakende aanvallen die zouden zijn gepleegd door asielzoekers of migranten. De afgelopen maanden heeft Scholz opnieuw controles aan de grenzen met de buurlanden ingevoerd, wat velen zagen als een poging om punten te scoren bij kiezers die naar de populistische AfD neigden.

Een ander centraal thema is de economie. De Duitse economie, normaal gesproken een van de sterkste in Europa, vertoont tekenen van stagnatie en de algemene consensus is dat grote hervormingen noodzakelijk zijn. In januari meldde het Federale Bureau voor de Statistiek dat het bbp van het land voor de tweede maand op rij met 0,2% kromp, na een daling met 0,3% in 2023.

Hoewel veel van de economische uitdagingen buiten de macht van Scholz liggen, zijn de kiezers ervan overtuigd dat de regering weinig heeft gedaan om de situatie te verbeteren. Een belangrijke reden voor de huidige problemen is de Russische oorlog in Oekraïne. Kort na de invasie van Oekraïne maakte Duitsland een einde aan zijn gebruikelijke afhankelijkheid van Russisch gas. Dit, in combinatie met de toenemende concurrentie uit China in de automobielsector – een cruciaal onderdeel van de Duitse economie – en een dreigende handelscrisis met de agressieve regering-Trump, levert zorgelijke vooruitzichten op.

De heropleving van de belangrijke auto-industrie van het land zal nauw verband houden met het economische onderwerp van discussie. De centrale bank heeft gezegd dat de problemen in de sector ‘structureel’ zijn en de economische ontwikkeling vertragen. Grote bedrijven als Volkswagen lopen het risico van massale ontslagen en sluitingen van productiefabrieken.

Mogelijke uitslag van de verkiezingen

Regeringen in Duitsland worden bijna altijd gevormd in de vorm van coalities, aangezien geen enkele partij de noodzakelijke meer dan 50% van de stemmen krijgt om alleen te regeren. Bij de komende verkiezingen zal dit niet anders zijn en zijn er verschillende opties voor mogelijke coalities. De verkiezingswinnaar zal op zoek gaan naar een partner om een ​​meerderheid te vormen, maar het kan weken of zelfs maanden duren om een ​​nieuwe regering te vormen.

Ongeacht de verkiezingsuitslag is één ding vrijwel zeker: de AfD zal worden uitgesloten van deelname aan welke coalitie dan ook. Een bijzonderheid van de Duitse politiek is dat de regeringscoalities vaak bij naam worden genoemd. De vorige coalitieregering onder de SPD (rood) bestond uit de Groenen (groen) en de Liberalen (geel) – samen stonden ze bekend als de ‘verkeerslichtcoalitie’.

Eén ding is echter duidelijk: de volgende Duitse regering zal niet volledig gevormd naar voren komen nadat de stembussen zondagavond zijn gesloten.

Benjamin Brown van CNN heeft bijgedragen aan dit rapport.