Elfriede Jelinek: Δεν είμαι νεκρή! – Τα fake news σοκάρουν τους θαυμαστές

Elfriede Jelinek: Δεν είμαι νεκρή! – Τα fake news σοκάρουν τους θαυμαστές

Το απόγευμα της Τρίτης, 17 Ιουνίου 2025, η είδηση ​​για τον υποτιθέμενο θάνατο της Αυστριακής βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Elfriede Jelinek (78) διαδόθηκε γρήγορα στο Διαδίκτυο. Ο λογαριασμός στο X (πρώην Twitter) που διέδωσε το μήνυμα αργότερα αποδείχθηκε φάρσα. Η κατάσταση αναδεικνύει τις προκλήσεις που θέτουν οι ψεύτικες ειδήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Αυστριακός συγγραφέας αντέδρασε ψύχραιμα σε αυτή την ψευδή αναφορά και διευκρίνισε: "Είναι η δεύτερη φορά που πεθαίνω. Είμαι ζωντανός".

Η είδηση ​​του υποτιθέμενου θανάτου του Jelinek δημοσιεύτηκε αρχικά στον ψεύτικο λογαριασμό στις 1:40 μ.μ. Η φάρσα ήρθε στο φως στις 2:08 μ.μ. όταν ο χειριστής του λογαριασμού, ο Ιταλός δημοσιογράφος Tommasso Debenedetti, παραδέχτηκε ότι επρόκειτο για φάρσα. Ο Debenedetti δεν είναι ξένος στον κόσμο των ψευδών αναφορών: έχει ήδη προκαλέσει σάλο το 2020 με μια ψευδή αναφορά θανάτου για τον σταρ της όπερας Plácido Domingo. Στη συνέχεια, η Nora Gottschalk, εκπρόσωπος του Rowohlt, επιβεβαίωσε ότι η αναφορά για τον θάνατο του Jelinek δεν ήταν αληθινή. Πολλά αυστριακά και γερμανικά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του «Der Standard», ανέφεραν αρχικά την ψευδή αναφορά και αργότερα ζήτησαν συγγνώμη για τη διάδοσή της.

Το πρόβλημα των fake news

Αυτό το επεισόδιο δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση, αλλά αποτελεί μέρος μιας ανησυχητικής εξέλιξης που γίνεται όλο και πιο σημαντική στην ψηφιακή εποχή. Όπως αναφέρει η bpb, υπάρχει αυξανόμενη διάδοση ψευδών ειδήσεων, παραπληροφόρησης και παραπληροφόρησης, που διαδίδονται σκόπιμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοιες ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες απειλούν όχι μόνο την εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα ενημέρωσης αλλά και στους πολιτικούς θεσμούς.

Η έρευνα δείχνει ότι η αβεβαιότητα που προκαλείται από τις ψευδείς ειδήσεις οφείλεται επίσης στη χαμηλή εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης. Ειδικότερα, η εκλογική χρονιά του 2016, κατά την οποία ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη πρόεδρος, και το δημοψήφισμα για το Brexit τροφοδότησαν τη συζήτηση για τις ψεύτικες ειδήσεις. Επιστημονικές μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι λιγότερο από το 1% του περιεχομένου που βλέπουν οι χρήστες στα κοινωνικά δίκτυα ταξινομείται ως ψευδείς ειδήσεις. Ωστόσο, ακόμη και μικρές ποσότητες παραπληροφόρησης μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της γνώμης και στα εκλογικά αποτελέσματα.

Μέτρα για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

Έχουν ληφθεί διάφορες πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της διάδοσης ψευδών ειδήσεων. Η ΕΕ έχει ξεκινήσει προγράμματα όπως το EU vs. Disinfo και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Ο γραμματισμός στα μέσα επικοινωνίας θεωρείται επίσης ως βασική προσέγγιση για την καταπολέμηση των ψευδών αναφορών. Δεν πρόκειται μόνο για τη μετάδοση γνώσεων, αλλά και για την κριτική εξέταση του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης.

Σε σχέση με την ψευδή αναφορά του Jelinek, γίνεται ιδιαίτερα σαφές πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση για τους μηχανισμούς παραπληροφόρησης. Η παιδεία στα μέσα επικοινωνίας είναι απαραίτητη για την προώθηση της εμπιστοσύνης σε αξιόπιστες πηγές πληροφοριών και για την αναγνώριση αμφίβολου περιεχομένου. Το επεισόδιο για την Elfriede Jelinek δεν δείχνει μόνο τους κινδύνους των fake news, αλλά και την ανάγκη για βελτιωμένη εκπαίδευση στα μέσα ενημέρωσης στην κοινωνία.