Πρεμιέρα ντοκιμαντέρ για το Κάστρο Hartheim: Ένα μνημείο στη μνήμη

Πρεμιέρα ντοκιμαντέρ για το Κάστρο Hartheim: Ένα μνημείο στη μνήμη

Στις 28 Μαρτίου 2025, το ντοκιμαντέρ «Hartheim Castle – The Nazi Murder Institute» των σκηνοθέτες Thomas Hackl και Martina Hechenberger γιόρτασε την πρεμιέρα του στο ORF III. Αυτό το ντοκιμαντέρ υπογραμμίζει τη σκοτεινή κληρονομιά του Κάστρου Hartheim, της μεγαλύτερης εγκατάστασης ευθανασίας στη Γερμανική Αυτοκρατορία, που βρίσκεται στο Alkoven της Άνω Αυστρίας. Ο Hackl, που γεννήθηκε εκεί κοντά, έχει προσωπική σχέση με αυτό το ιστορικό μέρος. Οι ιστορίες γειτόνων και συγγενών τόσο των δραστών όσο και των θυμάτων αποτελούν κεντρικά στοιχεία της ταινίας, η οποία πραγματεύεται τα βάναυσα γεγονότα μεταξύ 1940 και 1944.

Στο ντοκιμαντέρ, ο γείτονας Gabriele Hofer-Stelzhammer λέει ότι χρόνο με τον χρόνο παρατηρεί επισκέπτες πριν από τους εορτασμούς απελευθέρωσης του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Οι επισκέψεις αυτές αποτελούν μέρος της μνήμης των θυμάτων, η σημασία της οποίας έχει κάπως αποδυναμωθεί, ιδιαίτερα με τη μετατροπή του κάστρου σε κοινωνική στέγαση στην κοινότητα. Η Όλγα Στόιμπερ θυμάται φρικιαστικές σκηνές, συμπεριλαμβανομένων των κραυγών ανθρώπων και της εικόνας ενός κοριτσιού με όμορφο φόρεμα παγιδευμένο στο Κάστρο Χάρχαϊμ.

Οι θηριωδίες στο Χάρχαϊμ

Το Κάστρο Hartheim μετατράπηκε σε κέντρο ευθανασίας την άνοιξη του 1940 ως μέρος του λεγόμενου «Aktion T4». Η ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του Rudolf Lonauer, ενός γιατρού από το Linz που διηύθυνε το κέντρο δολοφονίας. Ο Georg Renno ήταν ο αναπληρωτής του και αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, όπου η έλλειψη γνώσης του για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν είναι συγκλονιστική. Τα πρώτα θύματα αυτής της εγκατάστασης ήταν οι πρώην κάτοικοι που στεγάζονταν παλαιότερα εκεί. Οι δολοφονίες στο θάλαμο αερίων ξεκίνησαν τον Μάιο του 1940.

Στο πλαίσιο του μυστικού προγράμματος ευθανασίας, περίπου 30.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στο Hartheim από το 1940 έως το 1944. Τα θύματα ήταν κυρίως άτομα με σωματικές και διανοητικές αναπηρίες καθώς και ψυχικές ασθένειες που προέρχονταν από διάφορες εγκαταστάσεις φροντίδας και ψυχιατρικά ιδρύματα. Οι κρατούμενοι από στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Mauthausen-Gusen, που δεν ήταν σε θέση να εργαστούν, μεταφέρθηκαν επίσης στο Hartheim για να εκτοξευθούν με αέρια.

Η κληρονομιά του Κάστρου Hartheim

Η τεκμηρίωση των Hackl και Hechenberger συνδυάζει προσωπικές ιστορίες με τρέχοντα ερευνητικά αποτελέσματα για το κέντρο ευθανασίας. Αυτές οι προσεγγίσεις έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αποδεχθούν καλύτερα τη «θλιβερή κληρονομιά» του Hartheim και να μην αφήσουν τις βάναυσες αναμνήσεις να ξεχαστούν. Οι ιστορικές αναλύσεις δείχνουν ότι οι δολοφόνοι γιατροί δεν ήταν μόνο υπεύθυνοι για την επιλογή και την απέλαση, αλλά διαδραμάτισαν επίσης κεντρικό ρόλο στην τρέχουσα έρευνα και επεξεργασία.

Οι πρώτες εργασίες αποξήλωσης στις εγκαταστάσεις δολοφονίας πραγματοποιήθηκαν ήδη από την αλλαγή του 1944/45. Αυτό θα αποτρέψει τη μνήμη της προηγούμενης χρήσης της κλειδαριάς. Ωστόσο, η μνήμη των φρικαλεοτήτων παραμένει ζωντανή, κυρίως μέσω των συνεχιζόμενων προσπαθειών για την ευαισθητοποίηση και τη μνήμη, όπως αυτές που λαμβάνουν χώρα στον χώρο εκμάθησης και μνήμης του Κάστρου Hartheim, που άνοιξε το 2003.

Η ενασχόληση με το παρελθόν του Κάστρου Hartheim είναι σημαντική γιατί πολλοί άνθρωποι που δολοφονήθηκαν εκεί ήταν θύματα ενός συστήματος που κατέστρεφε συστηματικά ανθρώπινες ζωές. Η μοίρα τους είναι μια υπενθύμιση των κινδύνων του ιδεολογικού εξτρεμισμού και πρέπει να μας δώσει σε όλους τροφή για σκέψη.