Israël bedreigt Iran met het vermoorden van zijn leider – mogelijke gevolgen

Israël bedreigt Iran met het vermoorden van zijn leider – mogelijke gevolgen

Nu de Amerikaanse president Donald Trump overweegt zich aan te sluiten bij de Israëlische aanval op Iran, groeien de vragen of een dergelijke interventie zou kunnen leiden tot regimeverandering in Teheran. Een dergelijke uitkomst dreigt het land te verdelen en schokgolven door de regio te sturen. Deskundigen waarschuwen dat Iran, dat wordt gekenmerkt door langlopende separatistische bewegingen die vechten voor macht en onafhankelijkheid, te maken kan krijgen met interne fragmentatie en chaos als de regering valt.

De spanningen in Iran en de Amerikaanse reacties

Na berichten over zijn afwijzing van een Israëlisch plan om ayatollah Ali Khamenei te vermoorden, zei Trump deze week dat de opperste leider van Iran is een ‘gemakkelijk doelwit’.

“We weten precies waar de zogenaamde ‘Supreme Leader’ zich schuilhoudt”, schreef Trump dinsdag in een post op Truth Social. "Hij is een gemakkelijk doelwit, maar daar is hij veilig. We kunnen hem op geen enkele manier uitschakelen (niet doden!), tenminste niet nu."

Risico's van regimeverandering

Ook de Israëlische premier Benjamin Netanyahu sloot een aanval op Khamenei niet uit. Hij zei dat de dood van de Opperste Leider “het conflict niet zal escaleren, maar er een einde aan zal maken.” Minister van Defensie Israel Katz zei donderdag dat Khamenei niet “mag blijven bestaan” nadat een Iraanse raket een ziekenhuis in Israël had getroffen.

Iran is een land met ruim 90 miljoen inwoners en heeft een van de oudste aaneengesloten culturen ter wereld. Ondanks een diverse bevolking van etnische en religieuze groepen die op verschillende momenten naar autonomie hebben gestreefd, heeft de Islamitische Republiek haar grenzen al ongeveer honderd jaar grotendeels stabiel gehouden.

De opmerkingen van Israëlische en Amerikaanse functionarissen hebben geleid tot speculaties over hoe Iran eruit zou kunnen zien als Khamenei wordt vermoord. Deskundigen waarschuwen dat het land met een reeks scenario's te maken kan krijgen, waaronder stortbuien of zelfs een burgeroorlog.

Gevolgen van een regimeverandering

De 86-jarige geestelijke heeft Iran ruim 35 jaar als hoogste autoriteit geregeerd en kwam aan de macht tien jaar na de Islamitische Revolutie van 1979, waarbij een door de VS gesteunde monarch ten val werd gebracht. Door de jaren heen heeft hij de macht geconsolideerd en met harde hand geregeerd onder strikte islamitische wetgeving. Hij heeft golf na golf van protesten waarin sociale vrijheden werden geëist, neergeslagen en het bereik van Iran tot ver buiten zijn grenzen uitgebreid via een netwerk van proxy-milities.

Het is onzeker of Khamenei zal sterven en wie hem zou kunnen vervangen. De opperste leider wordt voor het leven gekozen door de 88 leden tellende Vergadering van Deskundigen en noemt geen officiële opvolger. Het is onduidelijk wie Khamenei zou kunnen opvolgen, maar het proces zou separatistische groepen kunnen aantrekken die al lang een antipathie koesteren tegen de Islamitische Republiek.

Israël heeft al verschillende sleutelfiguren in het Iraanse leger gedood en experts zeggen dat het regime nu op zijn zwakst is. Trita Parsi, vice-president van het Quincy Institute in Washington, D.C., zei dat een regimeverandering vereist dat Israël of de Verenigde Staten iemand in gedachten hebben die Khamenei vervangt en troepen het land binnenstuurt.

De rol van Reza Pahlavi

De figuur die Israël waarschijnlijk zou verkiezen is Reza Pahlavi, de in de VS gevestigde zoon van de afgezette Iraanse monarch die in 1979 werd onttroond. Pahlavi heeft de acties van Israël gesteund, wat hem lof opleverde van sommigen in de Iraanse diaspora, maar ook beschuldigingen van verraad van vele anderen. “Binnenkort in Teheran”, postte de Israëlische minister van Diasporazaken, Amichai Chikli, vrijdag op X, waarbij hij een foto deelde waarop hij de hand schudde met een glimlachende Pahlavi. Pahlavi vertelde BBC News dat het conflict van Israël met Iran een kans is om het Iraanse regime omver te werpen.

Stabiliteit en het risico van chaos

Als de opperste leider wordt vermoord en de Guardian Council de benoeming van een opvolger uitstelt, zou het risico op instabiliteit kunnen toenemen, waarschuwen experts. Een mogelijk gevolg van de moord op Khamenei zou de totale ineenstorting van het regime kunnen zijn. Parsi legde uit: “De ineenstorting van het regime betekent het neerhalen van de staat en het toestaan ​​dat de daaropvolgende chaos zich ontvouwt.”

Als het Iraanse regime valt, zouden er verschillende scenario's kunnen volgen die niet in het voordeel van de Verenigde Staten of de buurlanden zouden zijn. Hamed Mousavi, universitair hoofddocent internationale betrekkingen aan de Universiteit van Teheran, waarschuwde dat militaire interventies ‘zelden tot democratisering leiden’. “Zie het voorbeeld van Irak en Afghanistan… Beide landen zijn al vele jaren onstabiel”, zei Mousavi, eraan toevoegend dat Iran “nog ingewikkelder” is dan die landen.

De impact op etnische groepen in Iran

Iran heeft een diverse bevolking, waaronder Perzen, Azerbeidzjanen, Arabieren, Balochen en Koerden. Onder het decennialange bewind van Khamenei heeft de Islamitische Republiek grotendeels geprobeerd de burgerlijke en etnische onrust onder controle te houden, ondanks de misstanden waar sommige groepen onder te lijden hebben gehad. Minderheden werden gediscrimineerd bij hun toegang tot onderwijs, werkgelegenheid, adequate huisvesting en politieke ambten, meldde Amnesty International vorig jaar.

Azerbeidzjanen vormen ongeveer 16% van de totale Iraanse bevolking en vormen de grootste en meest geïntegreerde minderheid in de Islamitische Republiek, maar hebben niettemin met ongelijkheid te maken gehad. De Arabieren, die zo’n vier miljoen mensen tellen, hebben door de jaren heen ook te maken gehad met marginalisering. De Baloch, een groep stammen die de Balochi-taal spreken, vormen bijna 5 miljoen van de Iraanse bevolking. De overwegend soennitische groep breidt zich uit naar buurlanden Pakistan en Afghanistan, waardoor de mogelijkheid ontstaat dat separatistische conflicten zich over de grenzen heen kunnen verspreiden.

Een andere etnische groep zijn de Koerden, die ongeveer 10% van de Iraanse bevolking uitmaken en voornamelijk aan de grenzen met Irak en Türkiye wonen. Ze worden geconfronteerd met diepgewortelde discriminatie, meldt Amnesty. Een Koerdische opstand in Iran zou ook een grote zorg zijn voor de buurlanden Irak en Türkiye, waar in beide grote Koerdische minderheden naar onafhankelijkheid streven. Als het Iraanse regime valt, zou “steun voor etnische separatistische groepen van de Israëli’s en misschien ook van de VS worden verwacht”, merkte Parsi op, waarschuwend voor een situatie waarin de overblijfselen van de staat zouden worden weggevaagd in de strijd tegen de separatisten.

Fatemeh Haghighatjoo, uitvoerend directeur van het Nonviolent Initiative for Democracy en voormalig Iraans wetgever die zich verzet tegen het huidige regime, uitte de vrees dat Iran in een burgerconflict zou kunnen vervallen als het huidige bewind zou vallen. “Ik wil mezelf bevrijden van dit regime. Ik ben de oppositie”, vertelde ze aan CNN. ‘Mijn grootste zorg is… ik zie tekenen van een burgeroorlog.’